Cultuurhistorische beschrijving Stefanuskerk

Cultuurhistorische beschrijving Stefanuskerk

Deze cultuurhistorische verkenning vertelt het verhaal van kerk en dorp. Het beschrijft de ontstaansgeschiedenis en de cultuurhistorische waarden van het Betuwse dorp Zoelen en de plek die de Stefanuskerk daarin inneemt.

Zoelen is ontstaan in de 8e of 9e eeuw op een kruispunt van rivieren en waterlopen. Langzamerhand werd het rivierengebied ontgonnen en ontstond het gestrekte esdorp zoals we dat nu kennen. Door de eeuwen heen is er telkens strijd gevoerd tegen het water. Dijken en kaden in het landschap en vloedschuren bij de boerderijen getuigen nog van die voortdurende strijd.

Vermoedelijk is het eerste kerkje van Zoelen al in de begintijd van het dorp gebouwd. Later werd dit houten kerkje door een tufstenen kerk opgevolgd. De huidige kerk is vanaf het midden van de 15e eeuw gebouwd in Nederrijnse gotiek. In het midden van de 16e eeuw is het schip vernieuwd.

Het dorp en de kerk waren sterk afhankelijk van het kasteel. Vanaf de 13e eeuw stelde de Gelderse graaf lokale rechtsgebieden in, met aan het hoofd een ambtman. Die functie werd bekleed door opeenvolgende kasteelheren. Ze waren dijkgraaf en richter en hadden invloed op het aanstellen van de predikant, de schoolmeester, de kerkmeester en de organist. Het reilen en zeilen binnen dorp en kerk werd eeuwenlang bepaald door de kasteelheer.

De verbinding tussen kasteel en kerk is letterlijk zichtbaar in het de kerk van Zoelen. In de zuidgevel is een royale toegangsdeur te zien. Dit is de deur waardoor de kasteelheer vroeger de kerk binnen ging. Achter de deur was de herenbank geplaatst van waaruit de kasteelheer de kerkdienst volgde.

Cultuurhistorische beschrijvingen zijn bedoeld om het verhaal achter de zichtbare bouwkundige en landschappelijke elementen te vertellen. Dit type onderzoek wordt gebruikt voor het opstellen van ruimtelijk beleid. Het biedt de basis voor bescherming van cultuurhistorische waarden en kaders voor verantwoorde ruimtelijke ontwikkeling.